Izvor: APC
Foto: APC

Subotica, 28 mart, 2025.godine – Osvrt na situaciju na severnim granicama Srbije sa EU od početka 2025. godine.

-Smeštaj i prihvat samo u kampovima na jugu Preševo, Bujanovac i Sjenica, nema prihvata na severu. U kampove na jugu u najvećem broju izbeglice dospevaju relokacijama nakon pushbacka ili hapšenja u toku kretanja ka severnoj granici, krijumčari koriste privatne kuće u Beogradu za privremeni smeštaj izbeglica, te mnogi ostaju “nevidljivi” i van zvanične statistike. Na severu zemlje izbeglice se i dalje ne mogu uočiti u kretanju tokom dana, niti u javnim prostorima, pošto se kreću samo noću, tokom dolaska na lokacije sa kojih pokušavaju prelaske granice uz pomoć krijumčara i kriminalnih grupa.

-Porast broja lica koji prijavljuju da u Srbiju ulaze iz pravca Makedonije u Srbiju, u odnosu na kraj 2024. godine dok su i dalje svakodnevni ulasci u Srbiju iz pravca Bugarske, ali i iz pravca Albanije prekoKosova. Što se tiče  krijumčarenja nakon ulaska u Srbiju, jedan broj izbeglih lica prijavljuje da ide prvo do Beograda ili Obrenovca gde provedu noć ili dve pre nego što im se organizuje prevoz do granice sa Mađarskom, dok drugi deo izbeglih do granice sa Mađarskom dolaze direktno organizovanim krijumčarskim prevozima, najčešće u automobilima, sa bugarske ili makedonske granice. Krijumčarski paket od Turske do Srbije varira od 3500 do 4000 evra, a paket od Turske do Nemačke iznosii do 8000 evra.

-Krijumčarska ruta ka Mađarskoj i dalje intenzivna– Izbeglice u najvećem broju pokušavaju da pređu iz Srbije na teritoriju Mađarske. Pored prelaska u prikolicama kamiona, kombijima i automobilima, izbeglice na teritoriju Mađarske prelaze kroz zaštitnu ogradu, koju krijumčari seku na određenim lokacijama i time stvaraju privremene prolaze. Što se tiče plaćanja samog prelaska kad stignu do ograde, prolaz kroz isečenu ogradu košta 1500 evra, bez ostalih troškova, van paketa, tako da postoji i takva izdvojena usluga krijumčara. Krijumčari su aktivni na području cele zelene granice, od Subotice do Martonoša, te veoma često menjaju tranzitne tačke na kojima sačekuju manje grupe izbeglice (od 6-10 lica), kojima potom organizuju prelazak.

-Tokom februara veliko povećanje broja prijava višestrukih i nasilnih pushbackova (PB) iz Mađarske. Lica prijavljuju da su pretrpela i do 4 PB u mesec danaiz Mađarske u Srbiju. Mađarska svakodnevno pushbackuje izbeglice na teritoriju Srbije i dok su tokom protekle 2024. godine izbeglice u ređe prijavljivale nasilje mađarskih policajaca, od početka godine, više desetina lica, uključujući i žene, prijavljuju da su doživeli fizičko nasilje, a pre nego što su naterani da se vrate na teritoriju Srbije, kada u procesu prebacivanja u Srbiju  učestvuje zajednička patrola srpske i Frontex policije. Nasilni pushback uključuje udarce pendrecima po stomaku, leđima, rukama, uz povremene slučajeve uništavanja ili oduzimanja telefona i punjača. Nasilje mađarskih graničnih službenika najčešće prijavljuju izbeglice iz Sirije i Avganistana, ali i iz Maroka, Pakistana, Egipta, Palestine, Iraka i Turske.

Tokom druge polovine februara, Mađarska pushbackuje i sprečava prolazak najmanje 59 izbeglih lica dnevno, u saradnji sa srpskom policijom i Frontexom (ukupno više od 821 lica)međutim u prve dve nedelje marta uočava se pad broja pushbackovanih i sprečenih pri pokušaju prelaska granice sa Mađarskom (ukupno više od 467 lica).

-Obrenovac – Idalje tranzitna tačka iz koje krijumčari usmeravaju izbeglice ka Mađarskoj ili ka BiH, ali u smanjenom broju u odnosu na prethodnu godinu. Izbeglice navode da im je često zabranjen pristup kampu, odnosno da ih KIRS koji rukovodi kampom ne pušta unutra, što znači da nema promene u odnosu na prihvat lica koji borave u okolini kampa u odnosu na prethodnu godinu. Izbeglice u Obrenovac dolaze najčešće nakon ulaska iz Bugarske u Srbiju, te na otvorenom prostoru oko centra čekaju krijumčare i vozilo koje će ih prevesti do granice sa Mađarskom, a tu uslugu prevoza od Beograda do Subotice plaćaju od 100 do 150 evra po osobi.

-Nastavljeno pojačano prisustvo FRONTEX-a na severu zemlje, kao i međunarodne prekogranične saradnje policija u području sprečavanja ilegalnih migracija – italijanske i nemačke policijske patrole zajedno sa srpskom policijom patroliraju graničnim pojasom i vrše kontrole puteva i vozila pred granične prelaze sa EU. Od 2025. godine na severu Srbije su prisutne i snage poljske policije u okviru Frontex-a. Vozila Frontex  poljske i nemačke policije svakodnevno su vidljiva i prisutna u patrolama, najviše od 17h popodne do 6 ujutru, dakle u noćnim satima, te su uočljiva česta kretanja vozila granične policije u Subotici i okolini.

Od 04.03.2025. Mađarska poslala 25 policajaca u Srbiju i 20 policajaca u Bugarsku, što je izjavio državni sekretar MUP-a Mađarske, Retvari. Kako je naveo, u okviru kvadrilateralne saradnje na sprečavanju i otkrivanju ilegalnih prelazaka granice koja sada uključuje pored Austrije, Mađarske, Srbije i Bugarsku, mađarski policajci će, pored prisustva u graničnim oblastima, patrolirati i na putevima širom teritorije Srbije ali i Bugarske, sa terenskim vozilima, ručnim uređajima za noćno osmatranje, ručnim termalnim kamerama i mobilnim termalnim kamerama.

-Policijske procedure nakon PB – višesatne policijske detencije na severu zemlje. Na graničnom prelazu Horgoš, svakodnevno se sprovode policijske procedure sprečavanja prelaska, identifikacije, zadržavanja i relokacija izbeglih lica nakon PB od strane mađarske policije. Što se tiče policijskih procedura srpske policije nakon preuzimanja izbeglica na pograničnoj teritoriji i dalje je prisutan trend zadržavanja lica (od 40 do 50 lica) do 12 sati , u objektu koji se nalazi u neposrednoj blizini glavnog graničnog prelaza Horgoš – Reske, gde prema svedočanstvima izbeglica i dalje zajedno smeštajumuškarci, žene i deca u istoj prostoriji, u kojoj je i zajednički toalet.Nakon zadržavanja  im se redovno izdaje rešenje o otkazu boravka, te se relociraju policijskim maricama Ili autobusima u prihvatne kampove  Bujanovac i Preševo, na jug Srbije. Ukoliko su lica uočena i uhvaćena od strane srpske granične policije i Frontex-a neposredno pre pokušaja prelaska, u Mađarsku, ista izbegla lica se prevoze u najbližu policijsku upravu  (PU Kikinda I PU Subotica), gde se zadržavaju do izvođenja pred nadležnog sudiju za prekršaje, zbog nezakonitog ulaska i boravka na teritoriji RS, pri čemu se po pravilu kažnjavaju novčanom kaznom od 7 – 10 000 rsd ili kaznom zatvora od 7 – 10 dana ukoliko nemaju dovoljno novčanih sredstava. Nakon plaćanja ili izdržavanja kazne zatvora, izbeglice se relociraju u kampove na jugu Srbije.

-Pojačano kretanje ka Hrvatskoj, najčešće u prikolicama kamiona – U ovom periodu izbeglice koje naši APC timovi susreću u Preševu, Bujanovcu i Obrenovcu sve češće navode da koriste rutu ka Hrvatskoj, kao jednu od opcija  za nastavak kretanja ka zemljama zapadne Evrope. Prema procenama centra najmanje 20 lica dnevno pokušava prelaske na teritoriju Hrvatske, najčešće uz pomoć krijumčara koji ih čekaju na parkinzima graničnog prelaza Batrovci, te potom u saradnji sa vozačima, organizuju njihov ulazak i kretanje u prikolicama teretnih kamiona.  Prema svedočanstvima lica koja su provela više sati u PU Šid, ukoliko policija zatekne lica na teritoriji RS, u blizini ili na samom graničnom prelazu sa Hrvatskom, hvata ih i odvozi  policijskim vozilom do PU Šid  nakon čega se relociraju na jug u kamp Preševo. Takođe, krajem februara, grupa izbeglih lica iz Sirije prijavljuje nasilni pushback od strane hrvatske policije nazad u Srbiju, koji je uključivao udarce pendrekom iuništavanje telefona, a pre nego što su pushbackovani, te preuzeti od strane srpske granične policije, koja ih je nakon odvoženja u PU Šid, izvela pred prekršajnog sudiju i po plaćanju ili izdržavanju kazne, relocirala u kamp Preševo.

-Etnička struktura – pretežno odrasla lica iz Avganistana i Sirije, Turske, a primetan sve veći broj lica iz Maroka, Egipta, Palestine i Iraka.