PDF COI – LIBIJA 2012

Službeno ime

Libija (engl: Libya; arabic: ‏ليبيا‎).

Državni praznici

Državni praznici u Libiji su: Dan revolucije (februarska revolucija iz 2011. godine) – 17. februar, Dan oslobođenja (dan kada je Libija proglasila oslobođenje od Gadafija) – 23. oktobar, Dan žalosti (sećanje na ubijene za vreme italijanske vladavine Libijom) – 26. oktobar, Dan nezavisnosti (sećanje na sticanje nezavisnosti 1951. godine) – 24. decembar.

Religijski praznici koje je Vlada usvojila kao državne praznike su: Rodjenje proroka Muhameda, Islamska nova godina, Praznik žrtvovanja, Mali praznik – proslava kraja meseca Ramazana, Ashura – mučeništvo Imam Husseina. Ovi praznici nemaju fiksan datum, jer se računaju po islamskom lunarnom kalendaru.

Geografski položaj

Libija je po površini četvrta najveća država u Africi, sa površinom od 1 759 540 km2. Libija se nalazi na severu Afrike i graniči se sa Sredozemnim morem na severu, Čadom i Nigerom ne jugu, Egiptom na istoku, Sudanom na jugoistoku, Tunisom i Alžirom na zapadu. Dužina libijske obale iznosi 1 770 km.

Glavni grad Libije je Tripoli, a ostali veći gradovi su Bengazi, Misrata, Al-Jifarah, Al-Marqab, Sirta.
Libija je podeljena na tri geografske regije – Tripolitaniju koja se nalazi na zapadu zemlje, Sirenkiju na istoku i Fazan na jugu. Ove regije su 1951. godine ujedinjene u jednu državu.

Mediteranska obala i pustinja Sahara su najznačajnije odrednice reljefa i klime Libije. Širom zemlje se prostire nekoliko visoravni, ali bez pravih planinskih venaca osim na jugu zemlje u blizini granice sa Čadom, gde se Tibesti masiv uzdiže do visine od 2200 metara nadmorske visine. Relativno uski priobalski pojas uz Sredozemno more na severu zemlje, kao i visijske stepe neposredno uz primorski pojas ka jugu su poljoprivredno najproduktivnije regije Libije. Dalje ka jugu zemlje oskudni pašnjaci otvaraju put ka prostranstvu stenovite i peščane pustinje Sahare koja je nenaseljena i bez vegetacije, izuzev u nekoliko raštrkanih oaza.

U Libiji je zastupljeno nekoliko klimatskih oblika, u zavisnosti od oblasti koja se posmatra. Dva najznačajnija klimatska obeležja zemlje su mediteranska klima u sredozemnom pojasu sa toplim letima i blagim zimama, i pustinjska klima u ostatku zemlje sa visokim temperaturama tokom cele godine i vrlo malo padavina.

Stanovništvo

Prema procenama iz 2011.godine Libija ima oko 6 500 000 stanovnika i procenjuje se da je oko 30% stanovništva mlađe od 15 godina. Većina Libijskog stanovništva živi u urbanim sredinama.

Demografska specifičnost Libije je mala gustina naseljenosti na velikoj površini. U dve severne regije Tripolitaniji (Tripolitania) i Kirenaici (Cyrenaica), gustina naseljenosti je oko 50 ljudi po km2, a u ostalim oblastima Libije – jedna osoba po km2.

Najveći deo stanovništva Libije je skoncentrisan u uskom priobalnom delu u okolini najvećih gradova Tripolija, Bengazija i Misrate, gde živi oko 90% stanovništva.

Po etničkoj strukturi najveći deo libijskog stanovništva čine Arapi i Berberi, oko 97%. Najveći deo libijskih Arapa su u stvari poarabljeni Berberi, koji su usvojili arapski jezik i koji su se tokom vekova zajedničkog života stopili u jedan narod. Ostalih 3% stanovništva čine Grci, Pakistanci, Egipćani, Tunižani i Italijani.

Najbrojnije etničke manjine u Libiji su Amazighs (Berberi), Tuarezi i Toubou.

Amazighs (Berberi) i Tuarezi su većinom muslimani koji pripadaju sunitskom ogranku islama, a koji više vole da ističu svoju jezičku i religijsku posebnost, nego da se identifikuju sa arapskom tradicijom.

Brojne nomadske grupe prvenstveno one iz plemena Tuarega (Tuaregs) i Tebua (Toubou) žive po pustinjskim obodima Sahare. Procenjuje se da se u Libiji pre izbijanja sukoba 2011. godine, nalazilo oko milion i po do dva miliona stranih radnika koji su u zemlji našli zaposlenje, od kojih je većina stanovnika podsaharske Afrike koji su u Libiju ušli kao ilegalni migranti.

Podela na plemena i klanove je i dalje jako značajan deo libijske kulture i igra značajnu ulogu u svakodnevnom životu i politici. Libijska prezimena tradicionalno sadrže i ime plemena i tako je lako identifikovati plemensku pripadnost.

Danas u Libiji postoji više od 140 plemena, klanova i plemenskih mreža.
Libijska arapska plemena se mogu podeliti po geografskoj rasprostanjenosti. Tako na zapadu zemlje žive sledeća plemena: Varfala (Warfallah), Az Zintan (Az-Zintan), Avlad Bujsaf (Awlad Busayf), Maslata, Masrata, Al-Rijban (Al Rijban) i Al-Majabra (Al Majabra).

U središnjem delu Libije žive sledeća plemena: Gadafi ili Kadafi (Qaddafi), Al Magharba (Al-Magharba), Al Rijah (Al-Riyyah), Al Haraba (Al-Haraba) i Al Zuvaid (Al-Zuwaid). U istočnom delu Libije žive sledeća plemena: Az Zuvaja (Az-Zuwayya), Bani Salim, Mesrata (Mesratha), Al Avagir (Al-Awagir), Tavajer (Tawajeer), Ramla, Kargala, Kavar (Kawar), Al Abajat (Al-Abaydat), Drasa, Masamir, Al Barasa, Al Favakir (Al-Fawakhir), Al Obeidi (Al-Obeidi) i Farjan.

Berberska plemena većinom se nalaze na istoku, zapadu i naseljavaju oblasti pustinje Sahare. Teško je utvrditi tačan broj ove populacije, zbog njihovog nomadskog načina života, ali procenjuje se da čine od 10 do 23% libijskog naroda. Libijski Berberi su podeljeni na tri grupe: zapadni – koji su sačinjeni od plemena: Ait Willoul, Ind Mensor, At-Lellou, Ind Idris, Ind Esa, Ind Zeffour, Ind Gezzoul, Ind A’ettoush i Nafousah, istočni – koji su naseljeni u oazama Jalo i Aujila i južni – koji čine plemena Tuareg i Tebo.

Očekivani životni vek stanovništva Libije za 2012.godinu je procenjen na 77, 8 god.

Religija

Religijski, Libija je homogena zemlja i oko 97% stanovništva pripada islamskoj veri, sunitskom ogranku. Preostalih 3% stanovništva pripada uglavnom rimokatoličkoj i pravoslavnoj hrišćanskoj zajednici.

Članovi etničke manjine Amazigh su Ibadi muslimani, a skoro svi pripadnici drugih religijski grupa koji ne pripadaju muslimanima sunitima, su stranci. Male hrišćanske zajednice su većinom sačinjene od stanovnika podsaharske Afrike i egipćananskih migranata, ali i od američkih i evropskih radnika.

Procenjuje se da u Libiji ima oko 50 000 hrišćanskih Kopta. Katoličko sveštenstvo se većinom nalazi u većim gradovima, a protestantsko sedište se nalazi u Tripoliju. Takođe postoje i crkve pravoslavnih hrišćana koje se nalaze u Bengaziju i Tripoliju.

Po novoj Ustavnoj deklaraciji iz 2011. godine, islam je u Libiji odredjen kao državna religija. Po istoj deklaraciji, država garantuje slobodno praktikovanje vere svim vernicima koji nisu muslimanske veroispovesti.

Jezik

Arapski je službeni jezik u Libiji. Manjinski jezici koji su zastupljeni u Libiji potiču iz grupe berberskih jezika, i to su nefusi, zuara, tamašek jezik.

Manje zajednice Tuarega govore jezikom tamahak, koji je jedini poznati severni tamašek jezik. U selu Katrunu i gradu Kofri postoje manje zajednice govornika tubu jezika. Pored arapskog i berberskih jezika, oko 33 000 ljudi govori domari jezik i oko 2 000 lica govori tedaga jezik.

Od stranih jezika Libijci se najviše služe engleskim i italijanskim jezikom.

Po nacrtu Ustava iz 2011. godine, kulturna i jezička prava se garantuju svim građanima Libije. Po prvi put posle 42 godine, manjinskoj etničkoj grupi Amagzis je dozvoljeno da javno koristi svoj jezik.

Privreda i ekonomija

Libijska ekonomija zavisi pre svega od prihoda ostvarenog u naftnom sektoru, što čini oko 95% ukupnog izvoza zemlje, 25% bruto domaćeg proizvoda i čak 80% državnih prihoda.

Visoki prihodi koje Libija ostvaruje u energetskom sektoru i relativno mali broj stanovnika zemlje, svrstali su Libiju među zemlje sa najvišim bruto domaćim proizvodom po glavi stanovnika u Africi, ali malo od ovih prihoda dolazi do najsiromašnijeg sloja stanovništva.

Libija proizvodi 2,1% svetske nafte, ali izbijanjem protesta početkom 2011.godine došlo je do blagog pada u proizvodnji.

Ostatak privrede, odnosno nenaftna proizvodnja i građevinski sektor, koji čine više od 20% bruto domaćeg proizvoda su počeli da se razvijaju i sada uključuju kako poljoprivredu, tako i proizvodnju petrohemijskih proizvoda, gvožđa, čelika i aluminijuma.

Klimatski uslovi i loš kvalitet zemljišta čine poljoprivredu u Libiji vrlo nerazvijenom, te tako Libija uvozi čak 75% hrane koja se utroši u zemlji.

Poloprivredni proizvodi koji se najviše proizvode u Libiji su pšenica ječam, urme, masline, povrće kikiriki, soja. U stočarstvu je razvijeno gajenje goveda.

Industrijski proizvodi koji se u Libiji proizvode su nafta i naftni derivati, petrohemija, aluminijum, gvožđe i čelik, cement.

Libija najviše izvozi sirovu naftu i naftne derivate, zatim prirodni gas i hemikalije. A najviše uvozi mašine, polugotove proizvode, hranu, potrošačke proizvode i transportnu opremu.

Glavni izvozni partneri Libije u 2011. godini su: Italija (21,5%) Nemačka (13,5%) Turska, Španija. A Libija najvišu uvozi iz Egipta (15%), Tunisa (11,9%) Turske (8,1%), Kine (7,8%), Italije (7,5%),Sirije (4,6%).

Usled političke nestabilnosti u zemlji, u februaru 2011.godine Ujedinjene nacije i Sjedinjene Američke Države uvele su ekonomske sankcije Libiji, od kojih je većina do sada ukinuta. Ipak, mnoge američke kompanije, naročito u naftnom sektoru nastavile su da obavljaju svoje poslove u Libiji, uprkos sankcijama.

Finansijska situacija i likvidnost u Libiji se znatno popravila od ukidanja sankcija Centralnoj banci Libije i Libijskoj arapskoj stranoj banci, ali i zahvaljujući oporavku naftnog sektora početkom 2012.godine.

U Libiji se nalazi najveći irigacioni infrastrukturni projekat na svetu – Veliki Rečni projekat (Great Man-Made River – GMR). Projekat je zapoceo 1984.godine i osmišljen je kao sistem cevi za dostavljanje vode iz Nubijske peščare kroz pustinju Saharu. Tokom rata 2011.godine NATO snage su u svojim napadima razorile delove ovog irigacionog projekta.

Bruto drustveni proizvod po glavi stanovnika za 2010. godinu iznosio je 14 100 $. Prema nekim procenama BDP je u 2011.godini opao za oko 28 %, prvenstveno usled uticaja ratnih sukoba na proizvodnju i izvoz naftnih derivata.

Stopa inflacije u Libiji za 2011.godinu iznosila je 15,9 %.

Libijska valuta je Libijski dinar (LYD ) i njegova vrednost je: 1 LYD = 0,80 USD.

Za vreme Gadafijeve vladavine, korupcija je bila široko rasprostranjena i u privatnom i u državnom sektoru u Libiji. Prema percepciji korupcije Libija je 2011. godine zauzimala 168 mesto od 183 država sveta.

Istorijsko-politički razvoj

Tokom najvećeg dela svoje istorije, prostor današnje Libije je bio predmet stranih osvajača. Od antičkog vremena pa do srednjeg veka Libija je bila pod kontrolom Feničana, Kartaginjana, Grka, Rimljana, Vandala i Vizantijaca.

Tokom sedmog veka Arapi su osvojili prostor današnje Libije i sa sobom su doneli svoju kulturu i islamsku veru koju je prihvatila velika većina lokalnog stanovništva. U 16. velu Osmanlijsko carstvo je osvojilo pokrajine Tripolitanija, Sirenaika i Fezan, koje čine današnju Libiju. Osmanlijsko carstvo je vladalo Libijom sve do početka dvadesetog veka, ali su pomenute pokrajine često bile gotovo nezavisne u okviru carstva.

Osmanlijska vlast nad Libijom je trajala sve do italijanske invazije 1911. godine kada je posle kraćeg rata izmedju Italije i Libiji, potpisan mir u kome je Italiji predata vlast nad Libijom.

Posle okončanja Prvog svetskog rata italijanska vojska je uspela da povrati izbubljene teritorije, ali je mir postignut tek kada su italijanske vlasti priznale šeika Sidi Idrisa za emira Sireinake i dodelili mu značajnu autonomiju.

Sve do 1931. godine Italija nije uspevala da uspostavi vlast nad celom Libijom. Međutim, sa jačanjem fašizma u Italiji i rastom represivnih metoda vladanja u Libiji dolazi do ponovnog rasplamsavanja ustanaka. Libijski lider, emir Sireinake Sidi Idris, koji je 1923. godine prebegao u Kairo, odande je upravljao pobunom.

Italijanske snage su 1934. godine ujedinile italijansku Tripolitaniju i italijansku Kireinaku u jedinstvenu koloniju – Italijansku Libiju. Libija je ime koje su antički Grci koristili za celu severnu Afriku izuzev Egipta i tada (1934.godine) se prvi put pojavljuje pojam Libije u današnjem geopolitičkom smislu.

Tokom Drugog svetskog rata Libiju su osvojile britanske snage. Po okončanju Drugog svetskog rata libijske pokrajine Tripolitanija i Kirenaika su bile pod kontrolom Velike Britanije, a pokrajina Fezan je bila pod kontrolom Francuske. Dogovoreno je da će o daljoj sudbini Libije biti odlučeno pred Ujedinjenim nacijama.

Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija je 1949. godine doneo rezoluciju kojoj je naloženo da Libija mora da dobije nezavisnost pre 1952. godine, a za pregovarača sa UN u ime Libije je imenovan Sidi Idris emir Kireinake. Posle okončanih pregovora 24. decembra 1951. godine Libija je proglasila nezavisnost i tako je postala prva evropska kolonija u Africi koja je postala nezavisna. Libija je 1951.godine proglašena za ustavnu i naslednu monarhiju a emir Idris je postao kralj Idris I.

Otkriće značajnih naftnih rezervi 1959. godine je pomoglo da se Libija od jedne od najsiromašnijih zemalja sveta transformiše u izuzetno bogatu zemlju, mereno po bruto nacionalnom dohotku po glavi stanovnika.
Nažalost, novootkriveno bogatstvo nije uloženo u razvoj celokupnog društva i države već se slilo u ruke malobrojne elite okupljene oko kralja što je uskoro dovelo do narodnog nezadovoljstva koje je kulminiralo u vojnom udaru. Grupa oficira okupljenih oko dvadesetosmogodišnjeg oficira Muamera Gadafija je iskoristila odsustvo kralja Idrisa I, koji je bio na lečenju u Turskoj, da preuzme vlast i da 1. septembra 1969.godine ukine monarhiju.

Novi režim Libije je kroz odluke Revolucionarnog komandnog saveta, na čijem je čelu bio pukovnik Muamer Gadafi, uspostavio novi sistem vladavine i kao svoje ciljeve postavio iskorenjivanje zaostalosti, pravednu podelu resursa, zalaganje za ciljeve palestinskih Arapa i širenje ideje panarabizma. Takođe, jedan od početnih ciljeva nove vlasti je bio uklanjanje svih stranih vojnih baza. Ovaj cilj je povlačenjem britanskih snaga iz Tobruka i američkih iz Velus vazdušne baze kod Tripolija sredinom 1970. godine i ispunjen.

Kao osnovu za uređenje nove Arapske Libijske Republike Gadafi je tokom sedamdesetih godina XX veka, osmislio potpuno novu političku ideologiju koju je nazvao “Treća univerzalna teorija” i koju je objavio u “Zelenoj knjizi”. Novi Gadafijev sistem se bazirao na islamu, socijalizmu i beduinskim tradicijama i predstavljao je vrstu direktene demokratije kroz niz komiteta kroz koje je narod vladao ostvarujući sistem vlasti poznat pod nazivom Džamahirija – vladavina mase.

Tokom, sedamdesetih godina prošlog veka Libija se proglasila za vođu arapskih i afričkih slobodarskih revolucija i zauzela je veoma aktivnu ulogu u nizu međunarodnih organizacija.

Početkom sedamdesetih godina prošlog veka Gadafi se fokusirao na podršku palestinskim terorističkim grupama. Svako lice koje je želelo da se pridruži palestinskoj borbi protiv Izraela je moglo da dobije oružje i obuku u libijskim ambasadama.

Tokom sedamdesetih i osamdesetih godina, Gadafi je aktivno podržavao, obučavao i naoružavao veliki broj različitih terorističkih organizacija. Pored palestinskih grupacija, Gadafi je pomagao i finansirao irsku IRA-u (Irska republikanska armija), filipinske grupacije Moro, islamski oslobodilački front i Novu narodnu armiju, u Nikaragvi je podržao Sardiniste, nemačku frakciju Crvena armija, italijanske Crvene brigade, militantne grupacije crnačkog stanovništva u SAD-u poput Crnih pantera, a u Čadu je podržavao pobunjenike na severu zemlje.

Gadafijevo finansiranje terorizma, zbližavanje sa Sovjetskim Savezom i generalno kontraverzna politika su doveli do konstantno loših odnosa između Libije i Zapadnih sila. Loši odnosi Libije i SAD su kulminirali kada je 1986. godine u terorističkom napadu finansiranom od strane Gadafija u diskoteci u Berlinu poginuo veći broj američkih vojnika stacioniranih u Nemačkoj. Posle ovog napada, SAD su uvele jednostrane sankcije Libiji i izvele su niz napada borbenim avionima na mete u Libiji.

Sledeću fazu u istorijskom razvoju Libije je otvorio 1988. godine teroristički napad na avion Pan-Am-a u kome su učestvovala dva libijska građanina i koji se srušio na Lokerbi u Škotskoj, u kome je poginulo 270 ljudi. Nakon što je Libija odbila da izruči umešane u ovaj napad, Ujedinjene nacije su 1992. godine uvele ekonomske sankcije Libiji. Sankcije su uključivale zabranu uvoza opreme za izgradnju gasovoda i naftovoda, ograničili su vazduhoplovni saobraćaj u i iz Libije, a libijska sredstva u inostranstvu su zamrznuta.

Posle uvođenja međunarodnih sankcija Libija je provela narednu deceniju u svetskoj izolaciji, sve do početka novog milenijuma kada je napokon Gadafi izručio osumljičene Libijce i pružio dokaze da je obustavio finansiranje terorizma.

Libija je u decembru 2003.godine javno objavila da odustaje od programa razvoja oružja za masovno uništenje i programa za razvoj raketne zaštite. Posle ove objave Libija je počela da sarađuje sa vladama Ujedinjenog Kraljevstva i SAD, Međunarodnom agencijom za atomsku energiju i Organizacijom za zabranu hemijskog oružja, a sa ciljem ostvarivanja ovih ciljeva. Libija je potpisala dodatni protokol Međunarodne agencije za atomsku energiju i Konvenciju o zabrani razvoja hemijskog oružja. Svi ovi koraci su vodili ka uspostavljanju punih diplomatskih odnosa između SAD i Libije.

Početkom februara 2011. godine protesti koji su zahvatili veći deo arapskog sveta proširili su se i na Libiju. Hapšenje borca za ljudska prava u februaru 2011. godine izazvalo je nasilne proteste u Bengaziju, gradu na istoku zemlje, koji su se velikom brzinom proširili i na druge gradove širom zemlje.

Istočni deo Libije je oduvek bio uporište opozicije Gadafijevoj vladavini i upravo u Bengaziju, najvećem gradu istoka Libije su 16. i 17. februara 2011. godine i organizovani veliki narodni protesti.
Libijska policija i vojska je brutalno odgovorila na antivladine proteste i otvorila je vatru na protestante. Broj žrtava je brzo rastao a sa njima i veličina protesta koji su uskoro prerasli u otvorenu pobunu i rat za svrgavanje Gadafija. U toku samo prvih pet dana protesta poginulo je 200 ljudi.

Protesti su izazvali hapšenja vladinih kritičara, uključujuči i advokata koji zastupa porodice ubijenih u zatvoru Abu Salim u Tripoliju 1996. godine. U sprečavanju protesta koji su se proširili na zapadne gradove Tripoli, Misratu i Zintan, Vlada je koristila prekomernu silu, usledila su hapšenja i nestanak hiljada ljudi koji su bili uključeni u demonstracije.

Broj pobunjenika je stalno rastao jer su im se pridruživali građani, prebegli vojnici pa čak i neki od političkih lidera libijskih vlasti.

Nacionalni prelazni savet Libije (NPS), poznat još i kao libijski Prelazni nacionalni savet je u trenutku osnivanja de facto vršio funkciju Vlade Libije. Savet je formiran početkom 2011. godine tokom Libijskog građanskog rata od strane pobunjenika protiv vladavine Moamera Gadafija.

U gradu Baida na istoku Libije 24.februara 2011.godine sastali su se političari, bivši vojni oficiri, akademici, privrednici i uticajni protivnici pukovnika Gadafija, da bi raspravljali o promenama u Libiji. Prvim sastankom Nacionalnog prelaznog saveta je predsedavao ministar pravde u Gadafijevoj vladi Mustafa Abdul Džalil koji je napustio Vladu svega nekoliko dana ranije.

Na tom sastanku razmatralo se formiranje nove Vlade Libije nakon smene Moamera Gadafija, pri čemu je nekoliko delegata tom prilikom predložilo vojnu intervenciju Ujedinjenih nacija u Libiji kako bi se svrgnuo Gadafi sa vlasti.

Tako je 27. februara 2011. godine u Bengaziju formiran Nacionalni prelazni savet (NPS) kao politički odraz tekuće revolucije u Libiji. Hafiz Goga, predstavnik NPS-a je tom prilikom izjavio da Savet ne predstavlja privremenu Vladu Libije, da Savet nije kontaktirao vladu bilo koje druge zemlje i da će podržati eventualnu vojnu intervenciju Ujedinjenih nacija, koja je kasnije i usledila.

Nacionalni prelazni savet na čelu sa bivšim ministrom unutrašnjih poslova, Mustafom Abdulom Džalilom, 5. marta 2011. godine je izdao saopštenje kojim se proglasio ,,jedinim predstavnikom Libije” aludirajući na to da vlada Moamera Gadafija više nema legitimitet i autoritet u zemlji.

Francuska je 10. marta 2011.godine postala prva zemlja koja je priznala Nacionalni prelazni savet Libije kao zvaničnu Vladu Libije, a 17. jula 2011. godine to su učinile i Sjedinjene Američke Države. Početkom septembra 2011. godine, Afrička unija se pridružuje grupi od oko 60 zemalja, koje su priznale Nacionalni prelazni savet. Do oktobra 2011. godine više od 100 zemalja je priznalo novu Vladu Libije, a 16. septembra 2011. godine to je ozvaničeno i u Ujedinjenim nacijama.

U martu 2011. godine Savet bezbednosti UN je usvojio rezoluciju 1973 po kojoj je uvedena zabrana leta iznad Libije u cilju zaštite civila, i kontrolu nad vadušnim prosorom Libije prenela pod nadležnost NATO-a. Zabrana leta se nije odnosila na dostavljanje humanitarne pomoći i misije evakuacija državljana drugih zemalja.

Dva dana posle usvajanja rezolucije UN, snage Francuske i Velike Britanije su započele vojnu intervenciju, koja je uskoro prešla pod komandu NATO alijanse. Misija NATO-a u Libiji započela je krajem marta 2011. godine.

Vlasti su avionskim napadima gađale pobunjenike potiv Gadafiejve vladavine. Mnoge libijske diplomate su podnele ostavku u znak protesta.

Uz podršku vazdušnih napada NATO snaga, libijski pobunjenici su uspeli da zauzmu teritoriju, ali su ubrzo naterani na povlačenje usled bolje naoružanosti Gadafijevih snaga. Pobunjenici su usled toga zatražili pomoć u naoružanju od zapada. Pobunjeničke snage iako loše naoružane, neorganizovane i neobučene uspele su da do početka marta 2011. godine potisnu snage još uvek lojalne Gadafiju kao i veći broj plaćenika koje je Gadafi unajmio, suočen sa velikim brojem dezertera. Pobunjeničke snage su napredujući ka zapadu zemlje uspele da osvoje gradove Misrata, Bengazi, Zavija, Zuvara i Adžabija.

Početkom marta 2011. godine Gadafijeve snage su se konsolidovale i započele su kontraofanzivu vazdušnim i kopnenim napadima. Uskoro su nadmoćnije Gadafijeve snage uspele da povrate kontrolu nad gradovima Zavija, Zuvara i Adždabija i činilo se da će pobuna biti ubrzo ugašena.

Dana 20. oktobra 2011. godine, vojne snage pod upravom NPS su u gradu Sirti uhvatile i ubile pukovnika Gadafija,čime je okončana njegova 42-godišnja vladavina.

Tri dana posle toga, 23.oktobra 2011.godine, Nacionalni prelazni savet je proglasio Libiju kao zvanično slobodnu i najavio održavanje izbora u roku od osam meseci.

Usled nazadovoljstava građana zbog sporog uvođenja promena od strane Nacionalnog prelaznog saveta, u januaru 2012. godine izbijaju protesti u Bengaziju. Kao odgovor na proteste, zamenik predsedavajućeg Nacionalnog saveta Abdel Hafiy Ghoga podnosi ostavku.

Parlamentarni izbori u Libiji održani su 7. jula 2012. godine, prvi put od 1964.godine. Novi libijski premijer Ali Zeidana izabran je 12. oktobra 2012. godine.

Političko-pravni sistem

Tranzicioni period:

Prema Ustavnoj Deklaraciji koju je u avgustu 2011. godine doneo libijski Prelazni nacionalni savet, Libija je demokratska država čiji funkcioneri vrše političku vlast koja im je data od strane naroda. Tripoli je glavni grad, a islam je državna religija. Šerijatsko pravo predstavlja izvor zakonodavstva, ali Deklaracija garantuje slobodu religije nemuslimanskim manjinama. Arapski je odredjen kao zvanični jezik u zemlji.

Ujedinjene nacije su 16. septembra 2011.godine jednoglasno izglasale rezoluciju 2009, po kojoj je Misija UN u Libiji (United National Support Mission in Libya – UNSMIL) dobila ovlašćenje da podrži prelaznu vladu u procesu stabilizacije i rekontrukcije zemlje i pripreme za održavanje parlamentarnih izbora.

Nacionalni prelazni savet je 3. avgusta 2011.godine doneo privremenu Ustavnu deklaraciju, koja pruža pravni okvir za tranzicioni period od 20 meseci, za koje vreme Libija treba da izabere novi sastav Parlamenta (Narodne skupštine), konstituiše Vladu i Ustavotvornu skupštinu, koja ima zadatak da napravi nacrt novog Ustava.

Nacionalni prelazni savet Libije je 23. marta 2011. godine osnovao Izvršni odbor koji je preuzeo funkciju vršenja privremene vlade Libije do održavanja izbora na proleće 2012. godine. Izvršni odbor je brojao 16 članova. Mahmud Džibril, koji je bio predsedavajući nezvaničnog ,,izvršnog tima” od 5. marta 2011.godine je imenovan za mesto predsedavajućeg Izvršnog odbora.

Sa dodelom ove uloge Izvršnom odboru, Nacionalni prelazni savet je dobio zakonodavnu ulogu u novonastaloj podeli vlasti u Libiji. Nakon ubistva bivšeg Gadafijevog generala, koji je sa početkom sukoba prešao na stranu pobunjenika, Abdel Fatah Junisa jula 2011.godine, Izvršni odbor Libije je raspušten zbog straha od raskola i mogućih sukoba unutar Odbora. Mahmud Džibril dobio je zadatak da formira novi Odbor. On je to i učinio u oktobru 2011. godine.

U novoj postavci ministara privremene vlade Libije, Mahmud Džibril je imenovan za premijera države. Kada je Mustafa Abdul Džalil ispred Nacionalnog prelaznog saveta Libije objavio kraj rata 23. oktobra 2011. godine, Mahmud Džibril se povukao sa mesta premijera države te ga je na toj funkciji nasledio Abdurahim El Keib.

Formiranjem prelazne vlade Libije 22. novembra 2011.godine, Izvršni odbor je raspušten, kao što je i bilo predviđeno prelaznim Ustavom.

Prelazna vlada preuzela je izazov da u tranzicionom periodu uspostavi red i bezbednost u zemlji, rekonstruiše ekonomiju, uspostavi funkcionisanje institucija, demokratski sistem i vladavinu prava.

Nacionalni prelazni savet je obavljao privremenu zakonodavnu funkciju do izbora novog parlamenta, sredinom 2012.godine. Planirano je da tranzicioni proces traje do sredine 2013. i održavanja predsedničkih izbora.

Prvobitno je odlučeno da u roku od 60 dana od formiranja, Skupština traba da pripremi nacrt Ustava o kome će se stanovništvo Libije izjasniti na narodnom referendumu. Ukoliko Ustav bude potvrđen na referendumu, postaće pravnosnažan, a ako narod bude glasao protiv, skupština će u roku od 60 dana doneti novi nacrt Ustava. U roku 30 dana od usvajanja Ustava, Narodna skupština mora da donese set izbornih zakona, nakon čega u roku od 180 dana moraju biti raspisani predsednički izbori.

Sredinom jula 2012.godine prelazna Vlada donela je ustavne amandmane po kojima novoizabrani parlament neće birati Odbor za nacrt novog ustava Libije, već će birači na neposrednim izborima birati komitet od 60 članova. Svaki od tri libijska regiona imaće po 20 članova.

U Ustavnoj deklaraciji iz 2011.godine je predviđeno da je sudstvo nezavisno od izvršne i zakonodavne vlasti. Sudije su nezavisne u obavljanju svojih dužnosti i odgovorne samo po zakonu. Formiranje vanrednih i specijalnih sudova je zabranjeno.

Organizaciona podela sudova pre izbijanja pobune sadržala je četiri vrste sudova. Prvu vrstu predstavljaju prekršajni sudovi koji sude u stvarima društveno neprihvatljivog ponašanja i delima manje vrednosti. Žalba na odluke prekršajnih sudova se podnosi Opštim prvostepenim sudovima. Ovi sudovi sude u veću od trojice sudija i imaju ovlašćenje da sude u građanskim, krivičnim i trgovinskim stvarima. U pitanjima regulisanja ličnog statusa, sudovi primenjuju šerijatsko pravo. Na odluke prvostepenih sudova moguće je podneti žalbu apelacionom sudu. Postoje tri apelaciona suda u Libiji i oni su smešteni u Tripoliju, Bengaziju i Sabhi. Ovi sudovi takođe zasedaju u tročlanim većima. Posebno telo – Šerijatski apelacioni sud odlučuje o žalbama podnetim na predmete iz oblasti šerijatskog prava.

Libija je članica mnogih međunarodnih i regionalnih organizacija među kojima treba izdvojiti: članstvo u Ujedinjenim nacijama i njenim specijalizovanim agencijama, kao što su Organizacija UN za obrazovanje nauku i kulturu (UNESCO), Svetska zdravstvena organizacija (WHO), Oragnizacija za